تاریخچه کتابخانه سلطنتی ایران : دوران فتحعلیشاه تا ناصر الدین شاه(

تاریخچه کتابخانه سلطنتی ایران : دوران فتحعلیشاه تا ناصر الدین شاه(

در حقیقت باید فتحعلی۲)شاه قاجار را  بنیانگذار  کتابخانه سلطنتی بشمار آورد.   در زمان سلطنت او اطاقی را در کاخ گلستان  برای کتابخانه ساختند.  البته آن وقت کتابخانه ها مثل حالا نبود  و فقط شکل و فرم یک  انبار را داشت که کتابها  روی هم میگذاشتند.

 پس از  فتحعلیشاه  کتابخانه در اختیار  محمدشاه قرار می گیرد که فرزند عباس میرزا بود . متاسفانه صدر اعظم آن   دوران یعنی حاج میرزا آ غاسی  علاقهای  به کتاب نداشت، و  فقط کتاب های مورد علاقه   او  دقرآن و کتابهای دعا بودند.
به همین خاطرحاج میرزا آغاسی  تعداد قابل توجهی از بهترین کتاب های ایرانی را که نادرشاه از هند آورده بود یعنی کتاب هایی که  تذهیب کامل  داشت ، مرصع ، مزین به جواهر به طلا به لاجورد با بهترین عکس ها بود  به اشخاص مختلف بعنوان هدیه داد.
این کار کتاب بخشی آنقدر ادامه یافت تا این که ناصرالدین میرزا ولیعهد  شکایت پیش پدر برده و شکوه      می کند  که اگر این صدر اعظم بخواهد این کتاب ها را همه را ببخشد دیگر بعد از چند وقت کتابی در کتابخانه سلطنتی  نمی ماند، محمد شاه نیز  روی علاقه ای که به پسرش داشت از همان زمان کلید کتابخانه را به  ناصرالدین میرزا ولیعهد می سپارد.

پس ازدر گذشت محمدشاه،  ناصر الدین شاه  کتابخانه را خود اداره میکند . او به کتاب و کتابخوانی علاقه فراوان داشت  و سعی میکرد از گوشه و کنار ایران کتاب هایی که عتیقه و قدیمی بودند   را با قیمت های گزاف خرید ه و در کتابخانه سلطنتی  جمع آوری می کرد
  حتی طی  سه سفری هم که به اروپا رفت  وقتی به او خبر می دادند که در نمایشگاههایی که در پاریس برقرار می شد  آثار ایرانی مخصوصا کتاب هست،  بدون گارد، بدون تشریفات سراسیمه میرفت، و چند تا کتاب قرآن ، سعدی ، حافظ که در نمایشگاه پاریس بوده اینها را به قسمت های گزاف می خرید  و به ایران می آورد و در کتابخانه نگهداری می کرد.
کلید کتابخانه همیشه توی جیب جلیقه اش بود  و خود را رئیس کتابخانه می نامید،. حتی  شب ها  کلید کتابخانه ازا و جدا نمی شد.

بدری آتابای در مصاحبه خود گفته است:
در آن وقت خیلی کتابخانه سلطنتی  رونق داشت، شاید اینطور که نوشته اند  ، و جزو نوشته هائی که بنده پیدا کردم خواندم ، در حدود پانزده هزار کتاب نسخه خطی  ، کتاب های خطی خیلی نفیس ، خیلی نفیس ، و شاید حدود بیست هزار جلد کتاب چاپی در کتابخانه موجود  بود. نسخه های  چاپی  که خود آن چاپی ها هم اصلا قیمتی بوده چون چاپ یا هندوستان و کلکته  یا چاب لیدن هلند بودند.

امیر تهرانی

ح.ف

منبع مصاحبه بدری آتابای