نظرات ابن سینا در مورد ورم ها، غده ها و سرطان(۱)

نظرات طبی ابن سینا

بر گرفته از کتاب قانون

ورمها و سزطان ها(۱)

عامل ورم 
همه بیماریها درپدید آوردن ورم دخالت دارند و علل پیدایش ورم عبارتند از :
)1 آسیبی بر مزاج وارد میآید و آن را به تباهی میکشاند، بیماری مزاج بد سبب ورم میگردد، چه همه ورمها از سوء مزاج و به وسیله مادهای به وجود میآیند.
)2 بیماری شکل و هیات نیز در ورم مشترک است زیرا هیچ ورمی بدون آسیب دیدگی شکل و اندازه اندام ورم زده، روی آور نیست.
)3 شاید بیماری وضع نیز در به وجود آوردن ورم سهیم باشد. 
)4 بیماری مشترک که آن را گسستگی آورنامیدیم در ورم موجود است، چه هرجاورم هست گسستگی نیز هست . 
گمان نمیرود که بیماری گسستگی آور، باعث شود که مواد زاید به اندام ورم کرده، درآیند و در بین اجزای اندام تفرقه اندازند و جایی برای خودبیابند.

موضع ورم 
ورم را عموماً در اندامهای نرم بدن میتوان یافت. گاهی آماسی ورم مانند در استخوان پیدا میشود که 
حجم استخوان را غلیظ میگرداند و رطوبت آن را فزونی میدهد .

اندامی که ورم به آن سرایت میکند و یا در آن پدید میآید، ممکن است بیش از حد اعتدال غذا را بپذیرد. پیدایش همه ورمها علّت اولیه ندارد. موجب پیدایشورم بدنی است، به این صورت که: مادهای که ورم را به وجود میآورد از اندامی به اندام پایینتر منتقل میشود و امکان دارد که عامل پیدایش دمل و جوش دراَخلاط دیگر که آزار نمیرسانن دنهفته باشد.

هرگاه اَخلاط خوب ازجای خود بیرون رانده شوند به دو صورت طبیعی و غیرطبیعی در میآیند :

 بخش دفع شدنی خلط نیک طبیعی مانند  همان خارج شدن است که برای نومادردر هنگام شیر دادن نوزادرخ میدهد . 

بخش خارج شده خلط نیک غیرطبیعی مانند آن خون نیک است که از زخم (جراحت) ریزش میکند و فقط اَخلاط بد درجای میماند و مزاج از آن روگرد آن میشود و آن را دفع مینماید و هرگاه دفع به سوی پوست باشد، از آن دمل و جوش ایجاد میشود .

دملها
(ورمها) انواع گوناگون دارند و هر نوعی علّت جداگانهای دارد که ماده اولیه ورم را پدید آورده است.

مواد اولیه ورمها
موادی که ورمها از آنها پیدایش مییابند، عبارتند از: از چهار خلط بعلاوه ماده آبکی و باد که جمعا شش 
تا هستند،

ورم یا گرم است و یا گرم نیست . 

نشاید پنداشت که ورم گرم فقط از خون یا مراره، بلکه از هر ماده ای که در گوهر، گرم است و یا از گندیدگی آن (گرمی براو روی آورده است) حاصل میگردد، به وجود آمده است.

درنامگذاری ورمها هریک از آنها را به ماده اولیه آن نسبت میدهند : ورمی که از خون به وجود آمده است بنام ورم فلغمونی،

 ورمی که تنها از صفرا منشاء گرفته است اخگر ( هجمرَ )،

 و آنچه که از خون و صفرا ترکیب یافته است نامی ترکیب یافته از هر دو ماده را دارد و در این نام مرکب ماده غالب را اول میآورند، یعنی گاهی آنرافلغمونی اخگرو گاهی اخگرفلغمونی مینامند.

هرگاه ورم جمع شد آنرا خراج مینامند. چنانچه خراج در گوشت سست و لایه های تن (مغابن) و پشت گوشها وپره بینی بروز کند و آن خراج از نوع فاسد باشد (که در جای خود شرح خواهیم داد) آن را طاعون گویند.
(با این حساب ابن سینا طاعون را بیماری عفونی به شمار می آورد)

ورم گرم

درشروع تشکیل ورم گرم خلط به محل ورم هجوم میآورد وجرم ورم (شکل جسم آن) آشکار میشود. 
هر قدر خلط بیشتر میشودحجم آن افزونی مییابد و خود را میکشاند و سرانجام درحجمی که باید باشدمتوقف میگردد. 

بعد از تکمیل جسم، فرو نشستن و پایین آمدن شروع میشود، بر اثر تحلیل رفتن و به واسطه چرک، میرسد و سرانجام یا از بین میرود و یامدتی جمع میشود و یا تغییر مییابد و سخت میگردد.

ورمهای غیرگرم

ورمهای غیرگرم از چهار ماده تکوین مییابندیعنی از: ماده سودایی، ماده بلغمی، ماده آبکی و ماده بادی.
ورمهای غیرگرم سه نوع اندبه قرار زیر: 

ورمهای سرطانی، ورمهای سخت و ورمهای غده ای. اکثر ورمهای سخت وورمهای سرطانی، حریفی (کناره نشین) هستند.

ورمهای غده ای عبارتند از خنازیر و سلعه (بافت غدهای مانند نرم). فرق میان ورمهای غده ای از یک
طرف و ورمهای سرطانی و ورمهای سخت از طرف دیگر این است که، ورمهای غده ای یا از داخل خود غده ها بروز میکنند مانند ورم کردن خود غده، و یا ورم به سطح غده چسبیده است، مانند خنازیر.

 لیکن ورمهای سرطانی و ورمهای سخت در اندام فرو میروند و با گوهر اندام درمیآمیزند . فرق بین ورمهای سرطانی و ورمهای سخت این است که ورم سخت، آرام و بیحرکت است و حسرا از بین میبرد و یا اندام را تباه میگرداند و هیچ دردی همراه ندارد ،

ولیکن ورم سرطانی جنبنده است، فزونی مییابد، درد و آزار همراه دارد، بیخ و ریشه های آن در اندامهاریشه میدواند و با وجود سرطان، حس از بین نمیرود مگر اینکه ورم سرطانی بسیار دوام یابد که آنگاه اندام را تحت تاثیر قرار می دهد...

ادامه دارد

(دانش ابن سینا در مورد انتشار سرطان در بدن با دانش امروز مطابقت دارد.)

امیر تهرانی

ح.ف

ادامه دارد.

منبع: کتاب قانون طبع رایانه ای : وزارت بهداشت ج۱