اسبهای ایرانی: نژاد گمشده اسب ایرانی که یافته شد

خانم لوئیز فیروز، کاشف اسب خزر:

خانم لوئیز فیروز (۱۹۳۷ در ویرجینیا - ۲۰۰۸ ایران) کاشف اسبچه خزر و زاده ویرجینیای آمریکاست. پدر وکیلش در دوران جنگ جهانی دوم، مدتی در ایران بوده. او که دانشجوی ادبیات اروپایی ولادیمیر ناباکوف بوده، با یک ایرانی ازدواج کرده و به ایران آمده است. او فارغ التحصیل رشته دامپروری از دانشگاه کرنل که یک مرکز سوارکاری را در تهران اداره می کرد در سال 1344 به دنبال اسبی مناسب برای کودکان بود . در پی جستجو هایش در همان سال می گوید:

" در سواحل دریای خزر در شمال ایران یک نژاد اسب کوچک زیست می کند که من هرگز توضیحی از آن در کتابها ندیده بودم و بعلاوه در خارج از اراضی ملکی آنجا ناشناخته می باشد ."

او به دلیل محل کشف این نژاد در جنوب دریای خزر آن را Caspian pony  نامید از آن پس تلاش های گسترده ای را آغاز کرد و با بسیاری از مراکز تحقیقاتی معتبر تماس گرفته و این حیوان را معرفی نمود. پس از پنجاه سال زندگی در ایران، خود را ایرانی می‌داند وعلاقه اش به ایران در حدی است که وصیت کرده بود در روستای قره تپه شیخ در ترکمن صحرا خاکش کنند.

علی گلشن در کتاب اسب ترکمن درباره لوئیز فیروز می‌گوید: 

"یکی از افرادی که تحقیقات بسیاری را درباره اسب در ایران به انجام رسانده است، لوئیز فیروز است. او در سال ۱۳۳۶ با یکی از شاهزادگان قاجاری ایران به نام نرسی فیروز که از نوادگان فرمانفرما بود، ازدواج و به همراه او به ایران سفر کرد. او با کمک همسر خود و با توجه به علاقه ای که به اسب و سواری داشت مرکزی را به نام نوروز آباد در تهران، جهت سواری فرزندانش تاسیس کرد."

لوئیز همواره به دنبال اسبی کوچک اندام بود که برای سواری کودکان مناسب باشد. سرانجام، جست و جو و کنجکاوی او در این باره منجر به کشف مجدد نژادی شد که قدمتی هزاران ساله داشت. او با پشتکار فراوان توانست اسبی را به دنیا معرفی کند که دارای ارزش فراوانی بود. او این اسب منحصر به فرد را که به مینیاتور اسب عرب شباهت دارد، اسبچه خزر نامید. 

علاقه بسیار او به اسب های ایرانی، زمینه تحقیقات وسیع او درباره اسب های مناطق مختلف ایران شد. لوئیز فیروز برای انجام مطالعات خود بر روی این اسب ها مزرعه ای را در یکی از مناطق ترکمن نشین ایران، واقع در روستای قره تپه شیخ از توابع شهرستان کلاله خریداری و مطالعات خود را بر روی این اسب ها آغاز کرد. زندگی با ترکمانان و مطالعه دقیق او بر روی اسب ها نکات بسیاری به او آموخت. 

او برای تکمیل تحقیقات خود و با همکاری مراکز و متخصصانی از جمله باستان شناس مجاری دکتر ساندر بوکینی و دکتر گاس کتران از دانشگاه کنتاکی،  مطالعات باستان شناسی و ژنتیک بر روی اسب ها انجام داد. 

بدون شک موفقیت و پیشرفت هایی که در ارتباط با اسب در ایران دیده می‌شود تا حد زیادی مرهون تلاش و زحمات این فرد دلسوز است. لوئیز فیروز یکی از موفق ترین و بزرگترین  پرورش دهندگان اسب در ایران بود و در راه حفظ نسل و به نژادی اسب های ایرانی، فعالیت زیادی داشت.

بدین ترتیب اسبچه خزر حیوانی که 1000 سال در لابه لای برگهای تاریخ پر فراز و نشیب ایران زمین مفقود بود و گمان می رفت که نسل آن منقرض شده باشد در نیمه دوم قرن بیستم همچون ستاره ای دنباله دار اما در حال افول خودنمایی کرد .

حدودا 10 راس از این حیوان در استان یزد و کمتر از 300 راس به طور پراکنده در ایران وجود دارد.

تعداد 2000 راس اسبچه خزر به ترتیب بالا بودن تعداد در کشورهای انگلیس،آمریکا،استرالیا،نیوزیلند و چند کشور آسیایی و اروپایی دیگر وجود دارند این در حالی است که تا قبل از کشف این گونه ،این حیوان در هیچ نقطه دنیا به جز ایران وجود نداشت.

انتخاب: امیر تهرانی

منبع: amolshahr.blogfa.com