میراث علمی ، ادبی و فر هنگی ایران
ارایه نوشتارهایی در باره سیر فرهنگ، علم و دانش و ادب در سرزمین ایران
میراث علمی ، ادبی و فر هنگی ایران
ارایه نوشتارهایی در باره سیر فرهنگ، علم و دانش و ادب در سرزمین ایرانحمله کاووس شاه به مازندران و بدبختیهای بر آمده از آن
کتاب شاهنامه فردوسی
حمله کاووس شاه به مازندران و بدبختیهای بر آمده از آن
دگر روز برخاست آوای کوس سپه را همی راند گودرز و طوس
همی رفت کاووس لشکر فروز به زدگاه بر پیش کوه اسپروزبه جایی که پنهان شود آفتاب بدان جایگه ساخت آرام و خواب
کجا جای دیوان دژخیم بود بدان جایگه پیل را بیم بود
بگسترد زربفت بر میش سار هوا پر ز بوی از می خوشگوار
همه پهلوانان فرخنده پی نشستند بر تخت کاووس کی
کاووس به گیو پهلوان ایرانی ماموریت می دهد که با دو هزار نیروی جنگی به مازندران حمله برده و دیوان را ازبین ببرد. اگر اشعار زیر نداشتیم ، می توانستیم این گونه نتیجه بگیریم که در آن زمان مازندران و مردمش مورد هجوم گروهی وحشی قرار گرفته بودند که ای انی نبودند ولی مازندران را به اسارت گرفته بودند. ولی اشعار فردوسی حکایت از یک قتل عام دستجمعی دارد که دیوان و غیر دیوان را نیز در بر می گیرد:
بفرمود پس گیو را شهریار دوباره ز لشکر گزیدن هزار
کسی کاو گراید به گرز گران گشایندهٔ شهر مازندران
هر آنکس که بینی ز پیر و جوان تنی کن که با او نباشد روان
وزو هرچ آباد بینی بسوز شب آور به جایی که باشی به روز
چنین تا به دیوان رسد آگهی جهان کن سراسر ز دیوان تهی
و گیو در پی انجام فرمان کاووس می رود و در جریان حمله مازندران را هم چون بهشت برین می یابد:
کمر بست و رفت از بر شاه گیو ز لشکر گزین کرد گردان نیو
بشد تا در شهر مازندران ببارید شمشیر و گرز گرانزن و کودک و مرد با دستوار نیافت از سر تیغ او زینهار
همی کرد غارت همی سوخت شهر بپالود بر جای تریاک زهر
یکی چون بهشت برین شهر دید پر از خرمی بر درش بهر دید
به هر برزنی بر فزون از هزار پرستار با طوق و با گوشوار
پرستنده زین بیشتر با کلاه به چهره به کردار تابنده ماه
به هر جای گنجی پراگنده زر به یک جای دینار سرخ و گهر
بی‌اندازه گرد اندرش چارپای بهشتیست گفتی همیدون به جای
به کاووس بردند از او آگهی ازان خرمی جای و آن فرهی
همی گفت خرم زیاد آنک گفت که مازندران را بهشتیست جفت
همه شهر گویی مگر بتکده‌ست ز دیبای چین بر گل آذین زدست
بتان بهشتند گویی درست به گلنارشان روی رضوان بشست
چو یک هفته بگذشت ایرانیان ز غارت گشادند یکسر میان
گزارش حمله ایر انیان را به شاه مازندران می دهند و او سخت به خشم می آید و دلش پردرد شده و او نیز یکی از دیوان را به نزد دیو سپید می فرستد تا از او در خواست کمک کند:
خبر شد سوی شاه مازندران دلش گشت پر درد و سر شد گران
ز دیوان به پیش اندرون سنجه بود که جان و تنش زان سخن رنجه بودبدو گفت رو نزد دیو سپید چنان رو که بر چرخ گردنده شید
بگویش که آمد به مازندران بغارت از ایران سپاهی گران
جهانجوی کاووس شان پیش رو یکی لشگری جنگ سازان نو
کنون گر نباشی تو فریادرس نبینی بمازندران زنده کس
چو بشنید پیغام سنجه نهفت بر دیو پیغام شه بازگفت
و دیو سپید با شنیدن گزارش نماینده شاه مازندران می گوید که با لشگری گران به پیش خواهد آمد و پای کاووس شاه را از مازندران خواهد برید :
چنین پاسخش داد دیو سپید که از روزگاران مشو ناامید
بیایم کنون با سپاهی گران ببرم پی او ز مازندران
شب آمد یکی ابر شد با سپاه جهان کرد چون روی زنگی سیاه
چو دریای قارست گفتی جهان همه روشناییش گشته نهان
بر طبق روایت شاهنامه دیو سپید چتری از دود و قیر گون بر فراز آسمان و احتمالا بر سر کاووس و لشگریان او ایجاد می کند که موجب وحشت می شود و عده زیادی از ایرانیان جان می بازند :
یکی خیمه زد بر سر او دود و قیر سیه شد جهان چشمها خیره خیر
چو بگذشت شب روز نزدیک شد جهانجوی را چشم تاریک شدز لشکر دو بهره شده تیره چشم سر نامداران ازو پر ز خشم
از ایشان فراوان تبه کرد نیز نبود از بدبخت ماننده چیز
چو تاریک شد چشم کاووس شاه بد آمد ز کردار او بر سپاه
همه گنج تاراج و لشکر اسیر جوان دولت و بخت برگشت پیر
همه داستان یاد باید گرفت که خیره نماید شگفت از شگفت
سپهبد چنین گفت چون دید رنج که دستور بیدار بهتر ز گنج
به سختی چو یک هفته اندر کشید به دیده ز ایرانیان کس ندید
بهشتم بغرید دیو سپید که ای شاه بی‌بر به کردار بید
همی برتری را بیاراستی چراگاه مازندران خواستی
همی نیروی خویش چون پیل مست بدیدی و کس را ندادی تو دست
چو با تاج و با تخت نشکیفتی خرد را بدین‌گونه بفریفتی
کنون آنچ اندر خور کار تست دلت یافت آن آرزوها که جست
ادامه دارد
امیر تهرانی
ح.ف
