میراث علمی و فلسفی و فکری ابن سینا(1)

در این وبلاگ سعی خواهم کرد نتیجه مطالعه و بررسی طولانی خود از نظرات طبی و پزشکی و بهداشتی پزش و دانشمند نابغه ایران پور سینا حسین فر زند عبدالله سینارا برای علاقمندان به میراث علمی سرزمینمان به نگارش درآورم.

مرجع اصلی کتاب قانون و شاهکار طبی این دانشمند و طبیب ایران و سایر کتابهای دیگر او خواهد بود.

فصل ها و بیماریها

در این بخش نظرات وی را در مورد ارتباط بیماریها با فصل ها می آورم تا جویندگان را بکار آید.

 هر فصلی از سال وظیفه ویژه ای دارد که اگر بطور شایسته و لازم اداکند نتیجه آن بر وفق مراد است.

  وظیفه تابستان آوردن گرما و وظیفه زمستان ایجاد سرما است، بهار و پائیز نیز وظیفه طبیعی خود را دارند.

لیکن اگر فصول از ادای وظیفه طبیعی خود سرباز زنند و نقض قاعده کنند، بسا اتفاق می افتدکه بیماری های ناهنجار و وخیم رخ دهند

 این نکته را نیز بدان که هریک از فصول در هر منطقه از مناطق زمین نوعی بیماری را برمی انگیزد. بر طبیب است که بیماری های ویژه سرزمین های مختلف و تابع فصول مختلف را به خوبی بشناسد تا بتواند وسائل پیشگیری و چاره جوئی و معالجه آنها را تدبیر نماید.

گاهی اتفاق می افتدکه در یک روز معیّن حالت فصل معینی بروز می کند، روزی ممکن است زمستانی وروز دیگری تابستانی باشد،

روزی پیش می آیدکه می توان آن را پائیزی نامید و سرانجام روز دیگری را می بینیم که در آن هم گرما و هم سرما هر دو عارض میشوند .

زمستان زودرس، بیماری های زمستانی را زودتر با خود می آورد

 تابستان زودرس، بیماری های تابستانی را زودرس‌تر می کند.

هر فصلی که سرمیرسد بیماری هائی را که فصل قبلی آورده بود تغییر می دهد.

اگر فصلی به درازا بکشد و دیر بپاید بر بیماری های فصلی نیز می افزاید. بویژه فصل های تابستان و پائیز، در این حالت بیماریزاتر از سایر فصل ها هستند .

این را بدان که بیماری های موسمی که ویژه فصلی از فصول سال هستند، انتظار می رود که در اوائل فصل ظاهر شوند.

در معالجه ورم فلغمونی باید شرایطی را که یادگرفته‌ای ملاحظه کنی: ازقبیل: سن بیمار، فصلی از سال که ورم در آن سربرآورده، محیط زیست بیمار و غیره !

 بیماری های بهاری خناق (امروزه دیفتری نام گرفته است) که ممکن است کشنده واقع شود در این فصل، شایع است.

کسانی که چنین بیماری هائی در بدن دارند، بویژه کسانی که به "بیماری سد" گرفتار باشند حالشان در این فصل وخیم‌تر می شود .

در موسم بهار نزدیک به فصل زمستان، بیماری خناق، شایع است.

 آبله در فصل بهار، بیشتر از زمستان، سرمیزند .

 بیماری های تابستانی!

این بیماری ها عبارتنداز: تب نوبه، تب محرّقه، لاغری جسم، درد گوش، رَمَد، باد سرخ و جوش هائی که متناسب این فصل هستند.

اگر تابستان، جنوبی باشد بیماری های واگیر، آبله و سرخک زیاد حادث میگردد.

سم مار، در تابستان از سایر فصل ها تاثیر بدتری دارد .

بیماریهای پاییزی تب های مختلط وتب های رَبع و چنانکه گفتیم سوداء در این فصل، شایع است و نیز به سبب زیادی آن طحال بزرگ میشود.

بدترین فصل برای مسلولین، فصل پائیز است. مسلولی که بیمار شده است و هنوز علائم بیماری او نمایان نشده است، در پائیز بیماری خود را نمایان می سازد.

همچنین پائیز برای بیماران دق مفرده (تب لازم) بدترین فصل هاست زیرا پائیز، خشک کننده است.

پائیز توگوئی سرپرستی بازماندگان بیماری های تابستان را عهده دار شده است.

بدترین پائیزآن است که خشک باشد و بهترین پائیز عبارت از پائیزی است که مرطوب و بارانی باشد.

 فصلی که در آن بیماری سل بیشتر از فصول دیگر منتشر است، همانا فصل پائیز است.

ضمنا پائیز جنوبی پربارش که بدنبال تابستان شمالی و خشک و بی بارش آید، در چنین پائیزی بیماری سل فراوان است.

فصل پائیز، برای مسلولین، بسیار زیانبخش است. اگر تشخیص سل دشوار بود، مسلول را در پائیز معاینه کن ! .

در موسم پائیز، بویژه در پائیزی که هوا متغیر است، باید بهداشت را بسیار مراعات کرد. پیدایش کرم شکم در فصل پاییز بیشتر از فصل های دیگر سال است.

این را نیز بدان که کچلی پوست انداز  در فصل پاییز بیشتر از هر وقت سال رخ میدهد .

بیماریهای زمستانی زکام با دگرگون شدن هوای پائیزی شروع می شود

و بعد از آن ذات الجنب، ذات الریه، صداگرفتگی، گلودرد، پهلودرد، پشت درد، بیماری عصبی وسردرد مزمن، پدید می آید و ممکن است به سکته و صرع هم بکشد.

پیران و پیرسانان از زمستان، رنج میبرند و میانسالان، از زمستان بهره ورند .

 اگرفصل زمستان خشک و شمالی باشد و بعد از آن بهار پربارش جنوبی و تابستان پربارش باشد، اسهال خونی بسیار اتفاق افتد.

این اطلاعت ذیقیمت پزشکی را هزارسا پیش پزشک دانشمند ایرانی پور سینا در کتاب قانون خود آوردهاست.کتابی که حدود هفتصد سال همراه با کتاب حاوی محمد زکریای رازی کتابهای درسی و طبابت در اغلب نقاط جهان بودند.

آگاهی پورسبنا از ارتباط فصلها و بیماریها براستی شگفت انگیز است. زمانی من این مطالب را بطور خلاصه برای شادروان پرفسور گایتون صاحب کتاب مشهور فیزیولوژی گایتون تعریف کردم .او از شنیدن چنین مطالبی از قول پزشکی در هزارسال پیش شگفت زده شد و نکته جالبی را بیان کرد. این فیزیولوژیست و پزشک شهیر گفت!

من تاریخ پزشکی را مطالعه کردهام ولی فکر نمی کنم همه این اطلاعات در کتابهای پزشکان قدیمی غیر از خود سینا یافت شود.احتمالا اینها را بر اساس تجربیات و مطالعات بالینی خوددر یافته است.

امیر تهرانی

ادامه دارد...