دیدگاه های ابن سینا و نقش خداوند در خلقت(1)

ابن سینا درباره ی نقش فاعلی خداوند در جهان اظهار داشت که توجه علمای طبیعی تنها به فاعل حرکت ( مبدأ تحریک ) می باشد، ولی حکمای الهی فاعل را مبدأ وجود می دانند و از این رو به نقش ایجادی خداوند در نظام هستی توجه دارند.

 در حکمت بوعلی برخلاف نظام فلسفی ارسطویی که در صدد تبیین علل حرکت است و خدا را در حد مبدأ تحریک، آن هم به صورت علت غایی مورد توجه قرار داده است، بیشتر به تبیین رابطه وجودی خدا با جهان پرداخته شده است. 

 این امر می تواند به عنوان یک تفاوت بنیادین بین این دو نظام فلسفی تلقی شود.

ماهیت و وجود

ابن سینا بر اساس قاعده :

 " هر زوج ترکیبی ممکن دارای دوبخش ماهیت و وجود است."

 نظام فلسفی اش را بر اساس تمایز بین ماهیت و وجود پی می ریزد. 

او وجود را به ممکن و واجب تقسیم می کند. 

سپس به نحو تفصیلی به تمایز ماهیت از وجود در ممکنات و عینیت آن دو در حق تعالی می پردازد. 

از این رو در جهان شناسی ابن سینا همه موجودات ممکن الوجود هستند و محتاج علت هستی بخش می باشند و خداوند به عنوان فاعل ایجادی وجود را به همه اشیا افاضه می کند. 

فاعل بالعنایه

در فلسفه ی ابن سینا :

-خداوند  فاعل ایجادی و هستی بخش است، 

-وبه تعبیر وی خدا فاعل بالعنایه می باشد، زیرا به همه ی موجودات قبل از هستی آن ها علم دارد و به علت بی نیازی مطلق، 

-و  بعلت آنکه خداوند فیض دائمی  دارد،  هستی ها پیوسته از او صادر می گردد، 

-و در صدور جهان جز کمال ذات، قصد و غرضی در کار نیست. 

-به نظر ابن سینا این امر منافاتی با قدرت و اختیار خداوند در آفرینش جهان ندارد، هر چند متکلمان بین حدوث عالم و قدرت و اراده خداوند ملازمه قایل  اند.

امیر تهرانی

ادامه دارد...