مشکلات دانشمندان قدیم ایران

«اکر مانالاوس» و «اکر ثاوذوسیوس» و «مأخوذات"  کتابها و رسالاتی نوشته ارشمیدس» میباشند. خواجه  نصیر الدین طوسی  دانشمند نام آور ایران این کتابها را خوانده و خود نگارشی جدید از آن ها تالیف کرده که شرق و غرب جهان همان کتابهای خواجه را خواندند و به میراث تمدن پی بردند.

او در مقدمه این کتاب میگوید: 

«نسخه های چندی از کتاب «اکر مانالاوس» به دست آوردم که بایکدیگر اختلاف داشتتد و معنی واضحی  از آنها  بدست نمی آمد و مطالب قابل در ک نبودند.

این نسخه ها توسط  ابوعبداالله محمد بن عیسی الماهانی وابوالفضل احمد بن ابی السعید الهروی و دیگران   تصحیح شده بودند بود. ولی متاسفانه برخی از این کتابها ناتمام،برخی دارای  متنی سنگین و برخی متن آن مغلوط بود.

 این مشکلات در مطالعه این کتابها  وجود داشت و معضلات آن برایم حل نمیگشت. از این رو در فهم بعضی مسائل آنها  متحیر بودم، تا اینکه پس از دو سال (یاسالها) به نسخه ای که توسط   امیر ابی نصر منصور بن عراق  تصحیح شده بود برخوردم و مشکلات کتابها  از روی این نسخه جدید  برایم روشن گشت.  و من سپس به تحریر آن پرداختم.»

  این کتاب  یعنی تحریر خواجه دارای سه مقاله و بعضی دو مقاله است. مقالات سه گانه، اول آن ۳۹ شکل، و مقالات دوگانه در بسیاری ۲۴شکل دارد . در نسخه ابن عراق ۲۱ شکل و مقاله آخر ۳۵ موجود شکل میباشد. شکلهای  این کتاب به موجب اختلاف نسخه ها  بین ۸۵ تا نودو یک شکل ذکر شده است. کتاب دارای صد و چهل و یک فصل است در احوال آسمان و کرویت و اوضاع و حرکات ومرکز آن و احوال زمین و کرویت آن و اماکن مسکونه واختلاف آنها بر حسب طول و عرض. (فاضل) 

منبع: فهرستگان نسخ خطی ایران جلد هفتم  

اگر بخاطر داشته باشید ابن سینا نیز گفته بود کتاب مابعد الطبیعه ارسطو را چهل بار خواندم و از آن سر در نیاوردم. تا این که شرحی از فارابی بر این  کتاب بدستم رسید و با خواندن به در ک مطالب کتاب ارسطو نایل شدم.

امیر تهرانی